هنر پته دوزی

ایران مهد هنرهای دستی؛ پته دوزی یکی از هنرهای دستی‌ایران زمین است که از زیر شاخه‌های هنر رودوزی سنتی و جزو هنرهای اصیل بانوان کرمان به شمار می‌رود. هنر پته دوزی روی پارچه‌های پشمی‌ و ضخیم با استفاده از نخ‌های رنگی انجام می‌شود و اکثرا طرح‌های آن را می‌توان روی جانماز، پرده، کوسن، زیر لیوانی، جلد قرآن و … دید. در سال‌های اخیر‌این هنر ارزنده و زیبا در تزئین لباس، شال و مانتو راه پیدا کرده است و همین موجب رونق ‌این صنعت دستی ایران شده است. در ادامه قصد داریم تا به طور کامل در خصوص هنر پته دوزی صحبت کنیم و هر آنچه لازم است در مورد آن بدانید را شرح دهیم؛ پس با ما همراه باشید.

پته دوزی چیست و چگونه انجام می‌شود؟

پته دوزی یکی از انواع هنرهای اصیل ایرانی است که با نام‌های دیگری نظیر فطه دوزی و سلسه دوزی هم شناخته می‌شود. عموما پارچه‌ای که در هنر پته دوزی استفاده می‌شود ضخیم و پشمی‌است که به آن عریض گفته می‌شود. هنرمندان پته دوزی معمولا بانوان هستند و با کمک سوزن، نقش‌های ذهنی خود را به وسیله کوک‌های نخی رنگی روی زمینه پارچه پشمی‌ضخیم یا عریض می‌دوزند.

زادگاه اصلی هنر پته دوزی کرمان است و یکی از صنعت‌های پر رونق در بین بانوان کرمانی به شمار می‌رود.

عریض چیست؟

پارچه‌ای که دوخت پته روی آن انجام می‌شود، عریض نام دارد؛ عریض نوعی پارچه دستباف است که در گذشته با دستگاه‌های بافندگی چوبی تولید می‌شد و از آن‌ برای دوخت کت، دامن یا پالتو استفاده می‌گردید. ‌این درحالی است که امروزه دستگاه‌های الکترونیکی جای خود را به دستگاه‌های چوبی داده‌اند و به همراه آن‌ها بافته‌های صنعتی هم جانشین عریض‌های دستباف شده اند و هم اکنون پته‌هایی که در استان کرمان مورد استفاده قرار می‌گیرند از انواع پارچه‌های صنعتی هستند.

نخ مورد استفاده در پته دوزی چه نام دارد؟

ریس نوعی نخ پشمی دست ریس شده است که برای دوخت پته مورد استفاده قرار می‌گیرد. ‌این نوع از نخ، به وسیله ماشین در رنگ‌های عنابی، مشکی، سبز روشن، قرمز و … تولید می‌شود. جالب است بدانید که به طور حدودی در هر متر پته به 400 گرم نخ یا همان ریس نیاز است.

ابزار مورد نیاز در پته ‌دوزی

برای انجام پته به وسایل مخصوص نیاز است تا بتوان به درستی و زیبایی‌ این هنر را انجام داد؛ از جمله وسایل مورد نیاز برای پته دوزی می‌توان به مواردی نظیر پارچه (عریض)، نخ، قیچی و سوزن اشاره کرد.

انواع دوخت‌ها در پته‌دوزی

عده‌ای تصور می‌کنند که دوخت‌های پته دوزی چیزی شبیه به گلدوزی است؛ در حالی که تکنیک‌های به کار رفته در هنر پته دوزی منحصربه فردتر بوده و از تنوع بالاتری برخوردار است. انواع دوخت‌های پته دوزی عبارتند از:

بخیه ساقه‌دوزی، شلال ساده، ساقه‌دوزی پهن، تک زنجیره‌ای، سه زنجیره‌ای، دوخت زیگزاک، شاخه‌دوزی، توپُردوزی ساده، دندان‌موشی (دوخت جا دکمه)، دوخت بخارا، ساتن‌دوزی، پتک چهار گوش و پتک چهار سوزنه

از عمده وسایل پته دوزی شده می‌توان به مواردی نظیر جلد قرآن، جانماز، انواع تابلوهای تزئینی، روتختی، متکا، روپشتی، کوسن، پرده، زیرلیوانی، زیر بشقابی، جای دستمال کاغذی و…اشاره کرد.

چگونه از مرغوبیت پته مطلع شویم؟

از مرغوب ترین انواع پته‌ها در کرمان، آن دسته از دوخت‌هایی هستند که روی شال سفید یا مشکی انجام شده اند. ‌این پته‌ها به شکل پتک چهارسوزنه و متن دوزی دوخته شده‌اند و هر چقدر که ظرافت بیشتری داشته باشند ارزش آن‌ها هم بیشتر خواهد بود. نکته‌ای که لازم است در خصوص مرغوبیت پته‌ها بدانید ‌این است که اگر دوخت روی شال سفید انجام شود و زمینه آن قابل دیدن نباشد ارزش بسیار بالایی دارد.

شست و شوی پته به چه صورت است؟

پس از‌اینکه دوخت پته به پایان رسید، لازم است تا پارچه دوخته شده شسته شود. در گذشته با آب سرد و با روش خاصی به نام بور کردن، پارچه را می‌شستند. اما امروزه بعد از اتمام دوخت پته، نخ‌های اضافه را از پشت کار می چینند تا پشت کار از روی کار تمیزتر شود. بعد از آن پته را با آب کاملا سرد و با پودر ماشین لباسشویی خوب می‌شورند و چندین بار آب ظرف را عوض می‌کنند تا کاملا پاک شود. پس از خشک شدن پارچه به وسیله اتو بخار پارچه پته دوزی شده را اتو می‌زنند تا کاملا صاف شود و جلوه هنر ارزشمند پته نمایان شود.

توجه: در خصوص اتوکشیدن پارچه پته دوزی شده، باید حتما توجه داشته باشید که به هیچ وجه از روی پارچه اقدام به اتو زدن نکنید، بلکه برای اتو زدن پارچه پته دوزی شده می‌بایست آن را از پشت که البته یک پارچه هم روی آن انداخته‌اید اتو بزنید تا به دوخت و پارچه در حین اتو زدن آسیبی وارد نشود.

خرید صنایع دستی در حین سفرهایی که می‌رویم، علاوه بر این که برایمان حس خوب و یادگاری از آن سفر به ارمغان می‌آورد، در حفظ و پایداری هنر‌ایران زمین نیز کمک بسیاری می‌کند. اما گاها ممکن است که ما به سفر نرویم اما بخواهیم اقدام به خرید سوغاتی و انواع صنایع دستی دیگر شهرها بنماییم. محصولاتی مانند پته، ترمه و خرید سفره قلمکار به راحتی هر چه تمام تر، از طریق این سایت اقدام به خرید صنایع دستی اصفهان، کرمان، شیراز و یا هر شهر دیگری نمایید.