سرمهدوزی به عنوان یکی از دوخت‌های سنتی ایرانی با قدمتی 2500 تا 3000 ساله در گذشته برای تزئین قسمت‌های مختلف البسه مورد استفاده قرار می‌گرفت. سرمهدوزی در ابتدا با استفاده از طلا و نقره انجام می‌شد، اما به مرور زمان به‌جای استفاده از این مواد از الیاف طلا و نقره یا فلزات و آلیاژ‌های دیگر برای خلق این هنر اصیل ایرانی استفاده شد.
در سرمهدوزی با دوخت ملیله‌های فلزی سرمه بر روی پارچه یا ترمه به آن تصویری زیبا و چشم‌گیر می‌دهند. از این هنر سنتی ایرانی در تزئین يقه، آستین لباس‌ها درباری، پرده‌های مجلل و حتی درفش‌ها نیز استفاده می‌شده، اما بیشتر این کاربری‌ها در گذشته و بنا به سنت‌های آن زمان بوده است.
با این حال، سرمهدوزی امروزه کاربرد‌های به‌روز‌تری نیز دارد، برای مثال رومیزی‌های سرمهدوزی، مانتو و جلیقه‌ها از این نمونه‌ها به شمار می‌آیند، که می‌توانند گزینه مناسبی برای خرید سوغاتی باشند. شاید یکی از معروف‌ترین و زیباترین نمونه‌های سرمهدوزی پرده‌ای روی کعبه است. با ما در ادامه همراه باشید تا با انوع سرمهدوزی آشنا شوید.
هنر سرمه دوزی بر روی پارچه
این صنایع دستی زیبا و ارزشمند چطور دوخته می‌شود؟ عموما برای دوخت سرمه از ترمه استفاده می‌شود. یکی از دلایل استفاده از ترمه برای سرمهدوزی کیفیت بالای این پارچه است. چرا که پس از دوخت سرمه، پارچه سنگین می‌شود و باید تحمل این سنگینی را داشته باشد.
برای دوخت سرمه، ابتدا پارچه را در دستگاه از هر سو می‌کشند و طرح سرمهدوزی را بر روی آن قرار می‌دهند. سپس برای آن‌که از پاک شدن طرح در طول سرمهدوزی اطمینان حاصل کنند، طرح را با کوک‌های کوچکی تثبیت می‌کنند.
برای دوخت سرمه، سوزن نخ شده را از درون سرمه‌ها عبور می‌دهند و بر روی خط کوک می‌دوزند تا تمام خطوط از سرمه پر شود. برای حجیم کردن سرمه بر روی سطح پارچه از پنبه و یا مواد دیگری در زیر سرمه‌ها استفاده می‌کنند.
انواع دوخت سرمه
هنرمندان برای ایجاد الگو‌های متفاوت در سرمهدوزی از دوخت‌های متنوعی بهره می‌برند. از انواع این دوخت‌ها می‌توان به دوخت‌های زنجیره‌ای، برگ‌دوزی، دوخت مورب، دوخت چشم‌خروسی، دوخت تگرگی دوزی، گرده‌ماهی دوزی، زرک‌دوزی، دندان‌موشی و زیگزاگ، ساقه‌دوزی و بست‌دوزی، دوردوزی، مورب‌دوزی، برجسته‌دوزی و بی‌شمار انواع دیگر دوخت اشاره کرد. هر کدام از این دوخت‌ها برای ایجاد نوع خاصی از طرح بر روی پارچه مورد استفاده قرار می‌گیرند.
سرمه دوزی روی ترمه
ترمه یزد که نوعی از صنایع دستی نساجی ایران است، پارچه‌ای بسیار نفیس با نقوش بته و جقه و گل‌های شاه‌عباسی است. ترمه‌ها در رنگ‌های عنابی، قرمز، سبز، نارنجی و مشکی رنگ‌آمیزی می‌شوندمیزی می‌شوند . برای ساخت ترمه‌ها عموما در دو نوع دست‌بافت و ماشین‌بافت در بازار پیدا می‌شوند، با این حال ترمه‌های دست‌بافت بسیار زیبا و در عین حال نادر و گران‌قیمت هستند.
بهترین کیفیت ترمه ایرانی را می‌توان در شهر یزد یافت، از این پارچه‌ها در زمان قاجار و صفویه برای دوخت لباس استفاده می‌شده. ترمه‌ها با سرمهدوزی نمایی زیبا و شکیل‌تر پیدا می‌کنند. از ترمه‌های سرمهدوزی به عنوان سفره‌های هفت‌سین، رانر‌های رومیزی و این قبیل تزئینات منزل استفاده می‌شود.
رومیزی سرمه دوزی
رومیزی‌های سرمهدوزی همچنان یکی از پر‌طرفدارترین انواع رومیزی است، از آنجایی که دیزاین خانه بسیاری از ایرانیان فرم سنتی خود را حفظ کرده است، استفاده از این رومیزی‌ها جذابیتی دوچندان به فضای داخلی می‌بخشد. جدا از زیبایی خیره‌کننده این هنر دستی، جنس خوب و دوخت ظریف این رومیزی‌ها، آن‌ها را به انتخابی همیشگی برای زیباتر کردن میز‌هایمان بدل کرده است
سرمه دوزی روی لباس
همانطور که اشاره کردیم، از گذشته تاکنون سرمهدوزی بر روی لباس‌ها طرفداران خود را داشته است. درست است که این هنر سنتی در قرن‌های پیشین بیشتر مورد استفاده قرار میگرفته و جزئی جدایی ناپذیر از لباس‌های درباریان و اشراف‌زادگان به شمار می‌رفته، اما امروزه همچنان از این هنر برای تزئین این قسمت‌های مختلف البسه استفاده می‌شود.
با اینکه، بیشتر استفاده این هنر بر روی لباس‌های زنانه است اما طرح‌های مینیمال و ساده آن حتی بر روی لباس‌های مردانه نیز می‌تواند جلوه زیبایی داشته باشد. از تی‌شرت و پیراهن‌های مردانه تا کت و شلوار و جلیقه‌ها با طرح‌های سرمهدوزی، نمایی زیبا و اصیل به خود می‌گیرند.
در کنار این، لباس‌های محلی ترکی، لری، گیلانی، جنوبی و دیگر لباس‌های سنتی متعلق به دیگر اقوام ایرانی از گذشته تا به امروز همچنان شکل سنتی خود را حفظ کردهاند. لباس‌های محلی ایرانی سرمهدوزی شده، هنوز هم یکی از محصولات صادراتی کشورمان بشمار می‌آید. لباس‌های محلی رنگی و سرمهدوزی شده به‌قدری زیبا و جذاب هستند که همه را وادار می‌کنند تا برای یک‌بار هم که شده این لباس را به تن کنند.
سرمه دوزی روی مانتو
یکی از جدید‌ترین کاربرد‌های سرمهدوزی استفاده آن بر روی مانتو‌های زنانه روزمره و مجلسی است. سرمه‌دوزی‌های زیبای سنتی بر روی قسمت‌های مختلف مانتو انجام می‌شود، از آستین‌ها گرفته تا یقه، و حتی قسمت جلویی آن، نمایی بسیار زیبا بر روی مانتو به وجود می‌آورد. در سرمهدوزی روی مانتو، بیشتر طرح‌های مینیمال و حاشیه‌دوزی‌ها و یا گل و بوته‌های طرح‌های اقلیمی استفاده می‌شود. سرمهدوزی بر روی مانتو‌ها عموما به رنگ‌های طلایی و نقره‌ای است، اما در طرح‌های نوین سرمهدوزی، می‌توان بیشتر رنگ‌های فانتزی و شادتر را پیدا کرد.
حرف آخر
هنر‌های اصیل و قدیمی ایرانی مانند سرمه دوزی، پته، بوریا بافی، خرید سفره قلمکار و … همواره توجه خوش‌سلیقه‌ها را به‌خود جلب کردهاند. یکی از این هنر‌های سنتی سرمهدوزی است که حداقل یک بار این آثار دستی زیبا را در خانه‌هایمان دیده‌ایم. سرمهدوزی چه در انواع سنتی و مدرن‌تر، چه بر روی لباس، پرده و رومیزی، زیبایی خاص و شگفت‌انگیزی دارد.
بدون دیدگاه، دیدگاه خود را در زیر اضافه کنید!