از قدیم کارهای دستی طرفداران زیادی داشت و اکثر خانم‌ها زمانی را برای انجام آن اختصاص می‌دادند. هنرهای دستی قدیمی مثل گلدوزی و قلاب‌بافی بسیار کاربردی بودند و اکثر خانه‌ها با وسایلی که در نتیجه‌ی آموزش این هنرها ساخته می‌شدند، تزیین می‌شد. مثل اکثر رومیزی‌ها که شاید در خانه‌ی بعضی از ما به یادگار باقی مانده باشد. رومیزی ناهارخوری انواع متنوعی دارند که بر حسب مواد مورد استفاده در دسته‌های پارچه‌ای، قلاب‌بافی و طلقی قرار می‌گیرند.
رومیزی پارچه‌ای شامل انواع نمدی، کتان، مخمل، ساتن، گلدوزی و تکه‌دوزی شده، می‌شود و سایزهای متنوعی دارند که هم صورت ست و هم تک فروش می‌روند. این مدل به دلیل قابلیت شستشو، سبک بودن و تنوع بالا، طرفداران زیادی دارد.
هنر قلاب‌بافی که بسیار هم کاربردیست، گستره‌ی محصولی بالایی دارد مثل انواع پوشاک، کیف، محصولات مخصوص اتاق خواب و حتی انواع زیورآلات و وسایل تزیینی. رومیزی‌های قلاب‌بافی طرح‌ها و سایزهای مختلفی دارند و معمولا به صورت سفارشی آماده می‌شوند.
و اما انواع طلقی معمولا شفاف، ساده یا طرحدار با ضخامت‌های مختلف هستند که علاوه بر زیبایی برای حفاظت از سطوح هم به کار می‌روند. تنوع این دسته نسبت به دو دسته‌ی قبل بسیار کمتر است.
رومیزی‌ها معمولا برای تزیین فضای پذیرایی در خانه استفاده می‌شوند و برای این منظور ترمه‌ها شناخته‌شده‌ترین آنها هستند که نه تنها بین ایرانی‌ها، بلکه میان افراد غیر ایرانی هم محبوبیت دارد. در ادامه‌ی این مقاله با هم سفری به دنیای خوش آب و رنگ و نقش ترمه‌ها خواهیم داشت. با ما همراه باشید.
ترمه از سوغات کدام شهر است؟
این بار که به یزد سفر کردید، دور تا دور میدان امیرچخماق را خوب نگاه کنید که غرق در انواع رومیزی‌هایی به رنگ‌های عنابی، سرخ، سبز و طلایی است که از سر در مغازه‌ها آویزان شده‌اند. این رومیزی‌ها یکی از گزینه‌های خرید سوغاتی و هدیه‌ی ایرانیان به دوست و آشنا هستند. امروزه کمتر چمدانی را در پروازهای خارجی ایران پیدا می کنید که در آن این پارچه‌ی نفیس نباشد.
پارچه‌ی ترمه از قدیمی‌ترین و نفیس‌ترین منسوجاتی است که با پشم و ابریشم بافته می‌شود و به دلیل استفاده از ابریشم، مقاومت و استحکام بالایی دارد. هنر بافت ترمه به یادگار از زرتشتیان ایران مانده است. این پارچه، روزی تنپوش مردان و زنان ایرانی بود.
در این باره که زادگاه این پارچه کجاست، اختلاف نظرهایی وجود دارد اما فاطمه عرفانی کارشناس صنایع‌دستی می‌گوید:
«اگر دست‌بافته‌ها و شاخه‌های دیگر صنایع‌دستی هند را بررسی کنیم، به راحتی متوجه می‌شویم که هندی‌ها از نمادهایی مثل مجسمه‌ی بودا، حیواناتی مثل فیل و ببر و … برای طراح‌هایشان استفاده می‌کردند. در حالی که در ترمه‌های بافت کشمیر تنها طرح و نقش‌های خاص ایران مثل بقه جقه دیده می‌شود.»
صنعت بافت این پارچه در یزد رونق گرفت و این شهر را تبدیل به پایتخت نساجی ایران کرد. اکنون از صنعت نفیس ترمه بافی، تنها رومیزی‌ها به جا مانده است که زینت بخش خانه‌های ایرانیست. این پارچه را می‌توان در قالب رومیزی، کوسن‌ها، رو تختی، شاه نشین, سجاده، کیف پول و کیف رو دوشی از شهرهایی مثل یزد، اصفهان و کرمان تهیه کرد اما معروف‌ترین شهر ایران در بافت و عرضه‌ی آن یزد است.
این پارچه‌ی نفیس در شهر یزد به دو صورت خام و دوخته شده، فروخته می‌شوند. ترمه‌ی خام بدون آستر و دوخت است و به صورت برش خورده و توپی وجود دارد و ترمه های دوخته شده شامل رومیزی هایی هستند که آستردوزی و دوردوزی شده‌اند و گاهی روی آنها سرمه‌دوزی انجام می‌شود.
رومیزی ترمه سرمه‌دوزی
در کنار صنعت بافت ترمه و نساجی، هنرهای دیگری هم در ایران قدیم رونق گرفت که یکی از آنها رودوزی سرمه یا همان سورمه‌دوزی بود. سرمه شامل نخی است که با استفاده از طلا و نقره و دیگر آلیاژها، به فرم لوله ای و محکم اما قابل انعطاف، تابیده می‌شد و حالت مربعی یا مستطیلی می‌گرفت. به دلیل اینکه نخ حاصل از این فرآیند ارتجاعی بود می‌توانستند آن را به هر حالتی که می‌خواهند روی لباس بزرگان بدوزند. امروزه نخ سرمه را به صورت فنرهای ظریف و تراش دار می‌سازند که نخ از میان آن رد شده و روی پارچه دوخته می‌شود.
هنرمندان معاصر، رومیزی‌های ترمه ابریشمی صادراتی را با هنر چشم‌نواز سورمه‌دوزی تلفیق کرده‌اند و حاصل آن رومیزی‌های ترمه‌ی سورمه‌دوزی شده‌ای است که چشم هر بیننده را به خود خیره می‌سازد.
انواع رومیزی ترمه
در این پارچه‌ها از طرح و نقش ایران باستان استفاده می‌شود. معروف‌ترین طرح آنها “بته جقه” یا همان سرو خمیده است. سرو نماد مقاومت و آزادگی مردم ایران است که علت خمیدگی آن را افتادگی و فروتنی ایرانیان عنوان کرده‌اند.
“گل شاه‌عباسی” از دیگر طرح‌های پرکاربرد است. این طرح از زمان صفویه و شاه عباس شهرت پیدا کرد و روی پارچه‌های ترمه دوخته شد در واقع این طرح تلفیقی از بته و لچک و ترنج شاه عباسی بود. از دیگر نقش‌ها می‌توان به شاخ گوزن، طرح جام، قاب قرآن، بته سروری، بته اژدری، بته کشمیری و تاجی اشاره کرد.
طرح و نقش رومیزی‌های ترمه عموما بته جقه است به طوری که گاهی سرو خمیده بته جقه را ترمه می‌خوانند. در گذشته از این پارچه به عنوان لباس، پرده و بقچه جهاز عروس در مناطق زرتشت نشین ایران استفاده می‌شد اما اکنون از آن بیشتر برای تزیین و زیبایی روی میز استفاده می‌شود .
نخ‌های ترمه با ترکیب رنگ‌های گیاهی و مصنوعی رنگرزی می‌شوند که بیشتر رنگ‌های استفاده شده در بافت آن قرمز روشن، نارنجی، سیاه و عنابی است که پرطرفدارترین آن لاکی یا عنابی رنگ است. یک بافنده باید در انتخاب رنگ و جنس پارچه و استفاده از نقش‌ها دقت کند به نحوی که در نهایت طرحی چشم نواز ساخته شود.
انواع رومیزی برای میز ناهارخوری
به طور معمول ترمه‌هایی که برای سوغات خریداری می‌شوند به صورت سِت هستند که شامل 5 تکه است. رومیزی ناهارخوری که به رانر معروف است، در واقع پارچه‌ی بلند و باریکی‌ست که در دو طرف، زاویه‌دار می‌شوند و حاشیه‌های آن سرمه‌دوزی شده است. رانر رومیزی دو نوع متوسط و بلند دارند. رانر متوسط که برای میزهای با عرض کم و چهار نفره به کار می‌رود. رانر بلند که برای میزهای با ظرفیت شش تا هشت نفره استفاده می‌شود.
اندازه‌های رومیزی نهارخوری ترمه
سایز مربع این رومیزی که به جلو مبلی معروف است، عمدتا برای هال و اتاق‌های نشیمن استفاده می‌شود. ابعاد آن 91*91 سانتی‌متر است و به حالت لوزی روی میز مربع قرار می‌گیرد به گونه‌ای که هر کدام از گوشه‌ها روی اضلاع میز می‌افتند.
- رومیزی عسلی از سایز مربع کمی کوچک‌تر است و کاربرد آن برای میزهای کوچک پذیرایی است.
- مدل گرد آن هم اکثرا برای میزهای مربع بزرگ و یا میزهای دایره‌ای کوچک استفاده می‌شود.
- برای خانه‌هایی که میزبان مهمان‌های کمی هستند و معمولا برای سرو غذا دور میز می‌نشینند، در صورت مستطیل بودن میز، می‌توان هم از رانر بلند و هم از رانر متوسط استفاده کرد.
- در صورتی که میز شما دایره‌ای است از انواع رومیزی گرد استفاده کنید طوری که وسط میز قرار گیرد. در این صورت استفاده از طرح گل شاه عباسی و طرح ترنج ، گزینه مناسبی برای شماست.
- برای میزهای چوبی که روی آنها شیشه گذاشته می‌شود از ترمه با طرح‌های بته جقه و پر رنگ استفاده کنید. در صورتی که میز شیشه ندارد، سرمه‌دوزی شده‌‌‌‌‌‌‌ی آن مناسب‌تر است.
- در نظر داشته باشید رومیزی در ابعداد 100*100 سانتی‌متر مناسب برای انواع میزهای ناهارخوری است.
یک پیشنهاد برای آنکه به اتاق نشیمن خود جلوه ای سنتی بدهید
در اتاق نشیمن میتوانید از میز کوچک گرد با پایه‌های بلند استفاده کنید و روی آن یک رومیزی ترمه پهن و بلند بیندازید طوری که لبه‌های آن تا پایین بیاید و کمی به آن چین بدهید. برای این منظور طرح‌های ریز و کمی زردوزی مناسب است تا جلوه‌ی خاصی به اتاق شما بدهد. این میز مناسب قاب عکس‌ها در گوشه‌ای از اتاق نشیمن شماست.
نکات مهم در خرید رومیزی ترمه
اگر قصد خرید ترمه یزد را دارید، این نکته را در نظر داشته باشید که ترمه ریشه در اعتقادات زرتشتیان دارد و طرح و نقش آن نیز برگرفته از متون زرتشت است. سرو خمیده یا همان بته جقه نمادی از درختان بهشت است که در دین زرتشت تصویر شده‌اند. در صورتیکه شما یک رومیزی ترمه را تا کنید باید طرح‌های آن متقارن باشد و کاملا روی هم منطبق شوند.
ترمه‌هایی که با نخ نقره سرمه‌دوزی شده‌اند، قیمت بالایی دارند.
در رومیزی‌های ترمه اصیل از نخ‌هایی که با رنگ‌های طبیعی گیاهی رنگ شده‌اند، استفاده شده است که بر اثر شستشو تغییر رنگ نمی‌دهند.
برای آنکه بدانید ترمه‌ی شما از ابریشم و پشم بافته شده است یا پلی استر، میتوانید یک تار از آن بسوزانید در صورتی که نخ آن سوخت و مچاله شد، پلی استر است.
وزن رومیزی ترمه اصل که از ابریشم بافته شده است، بسیار زیاد است. با مقایسه‌ی وزن ترمه‌ها میتوانید اصل و تقلبی بودن آن را تشخیص دهید.
علاوه بر ترمه این هنر اصیل ایرانی میتوانید با خرید سفره قلمکار حسی زیبا و سنتی به منازل خودتان ببخشید
بدون دیدگاه، دیدگاه خود را در زیر اضافه کنید!